“... dus als ik het goed begrijp, is het in jouw vak, als begeleidster van mensen met een verstandelijke beperking, belangrijk om kleine stapjes bij jullie dag-bewoners op te merken en te ondersteunen? Kan je me daar een voorbeeld van geven, één waar je zelf heel trots op bent?”
Parels spotten “Binnen de dagbesteding bieden wij allerlei creatieve therapievormen aan voor onze cliënten. Daarmee willen we de ontwikkeling van onze dag-bewoners ondersteunen. Zo merken we soms dat iemand 'uit-ontwikkeld' is of tenminste dat wij hem of haar niet verder krijgen. Op zo’n moment proberen we te begrijpen waarom. Eén van onze mensen wou bv. alleen maar tekeningen over tekenen van bestaande tekeningen. Telkens we hem uitnodigden om vrij te tekenen, klapte hij dicht. Hij was te onzeker en koos er voor om op veilig spelen.
Op een dag nodigden we hem heel voorzichtig uit om met een witte wasco te tekenen op een wit blad papier. We legden hem uit dat er zo niemand zou zien of zijn tekening nu al dan niet mooi was. Door deze veilige setting aan te bieden, ging de man aan het tekenen buiten zijn comfortzone. Toen de tekening klaar was vroegen we hem of we de tekening mochten overschilderen met verf, want zo zou zijn tekening alsnog zichtbaar worden. Dit alleen als dat helemaal goed voelde voor hem. Hij stemde in. Een mooie tekening toonde zich. De man was bijzonder trots en bloeide, sinds dat moment, verder open. Kort daarna werd dat ook door zijn familie opgemerkt. Daardoor kwam hij vaker naar de dagbesteding, met name van 2 dagen naar 4 dagen per week.”
Een lerend netwerk Deze parel toonde zich tijdens een interview met een begeleidster van Tragel Zorg, een zorginstelling in Zeeuws-Vlaanderen die de voorbije jaren al heel wat veranderingen onderging. Net daarom stapte Tragel Zorg - als pilot - mee in een lerend netwerk voor aanbieders van zorg- en dienstverlening aan mensen met een handicap. Met dit lerend netwerk wou men de uitwisseling binnen die sector ondersteunen. Een bijzonder knap initiatief om aan mee te kunnen werken.
Minder transactioneel - meer transformationeel Het werken met mensen met een verstandelijke beperking kan op verschillende manieren. Je kan mensen de hele dag “bezig houden” (= eerder transactionele interactie) of je kan activiteiten aanbieden waarbij ze geprikkeld worden, iets leren, groeien, open bloeien, zich ontwikkelen … (= eerder transformationele interactie). Natuurlijk wil men bij Tragel Zorg een meer transformationele interactie met de dag-bewoners. Dit vergt uiteraard een heel specifieke ingesteldheid van de begeleiders. Het hiervoor beschreven voorbeeld toont wat er nodig is om dit soort doorbraken bij cliënten mogelijk te maken: heel veel empathie, oog voor kleine stapjes, liefde voor mensen, oog voor wat wel werkt ondanks de beperkingen, geduld, creativiteit, durf, fijngevoeligheid en het vermogen om – als begeleider – te reflecteren over het eigen handelen.
Welke context is er nodig om ervoor te zorgen dat begeleiders zich in die zin kunnen ontwikkelen? Door dit soort parels te verzamelen - geïnspireerd door Appreciative Inquiry - leerden we wat de kern - the difference that makes the difference - is van het werk van de begeleiders van de dagbesteding. Pas dan - Structuur volgt Functie - is het echt mogelijk om een organisatie zodanig vorm te geven dat net dit gedrag zich kan ontwikkelen. En met de volgende vragen gingen we op zoek naar nog meer parels:
Uit welk hout zijn mensen gesneden, om op zo’n bijzondere manier te kunnen werken?
Hoe stellen we teams best samen, hoe sturen en ondersteunen we teams zodat dit bijzondere talent zich ten volle kan ontplooien in het belang van de doelgroep?
Welke leiderschapsstijl is dan het meest ideaal?
Welke processen, structuren, procedures, … zijn er al dan niet nodig om dit alles – binnen het beschikbare budget – mogelijk te maken?
Welke praktijken die we nu mogelijks toepassen, hinderen net wat we eigenlijk meer willen zien bij onze begeleiders?
Kortom, hoe kan Tragel Zorg een nog betere context worden voor dit soort parels?
En net door het vinden van antwoorden op die vragen, slaagde men er bij Tragel Zorg in om de organisationele bedding verder uit te bouwen om zo een wezenlijk verschil te kunnen maken in het leven van mensen met een verstandelijke beperking, inclusief hun familieleden.
Daar en dan, tijdens dat traject, vielen veel puzzelstukken voor mij - als organisatiecoach - bij elkaar. Daar zit de kiem van mijn eerste boek "Architect van je organisatie". Ik denk nog met veel liefde en respect terug aan de mensen van Tragel Zorg. Het boek zelf is trouwens terug beschikbaar via deze link.
