Jonge leerkrachten blijken vaker en sneller het onderwijs te verlaten. Dat is blijkbaar een probleem want het onderwijs heeft nood aan goede werkkrachten. In het onderwijs wordt de toekomstige maatschappij immers gecultiveerd. Nu kan je op verschillende manieren kijken naar dit fenomeen en de bril die je hanteert zal bepalen welke acties je zal ondernemen. Met deze blog wil ik even twee van de mogelijke brillen naast elkaar zetten ... Bril 1: de oplossing zit waar het probleem zich toont Door de jaren heen hebben we heel goed geleerd om de oplossing te zoeken in de buurt van het probleem. Dat is een heel mechanistische, lineaire manier van denken die heel acuraat kan zijn bij eerder éénvoudige, technische problemen. Bv. als ik fiets en ik hoor een slepend geluid achter mij dan ga ik logischerwijs kijken of er iets is met mijn versnellingen of achterrem. Als de remblokjes permanent slepen zal ik iets met mijn achterrem moeten doen. Als ze sequentieel slepen, is de kans groot dat mijn wiel recht gezet moet worden. Niet alle oplossingen zitten altijd dicht bij waar het probleem zich toont. Je hoeft daarvoor niet eens ver te zoeken. Als je plots in de slaapkamer een vochtvlek ziet aan het plafond, dan zou je kunnen vermoeden dat er een lek in het dak zit net boven die vochtvlek. Helaas - zeker als je net een lek zou vast gesteld hebben - is het vaak niet zo simpel. Waar de vlek zich begint te vertonen is meestal niet rechtstreeks verbonden met waar er een lek is in de dakbekleding. De oplossing - zijnde het herstellen van een stuk dakbekleding - kan in dit geval een heel stuk verwijderd liggen van het vochtprobleem aan het plafond. Toch zijn we nog heel erg geneigd om probleem en oplossing heel dicht bij elkaar te leggen. In die zin is een logische interventie om het verloop van jonge leerkrachten in te perken het voorzien van betere begeleiding van die leerkrachten. Maar om heel eerlijk te zijn, denk ik dat dit kortzichtig is of een pleister op een houten been. Daarom wil ik een andere bril voorleggen. Bril 2: het probleem kan ook een signaal zijn dat er iets mis is met het geheel Een organisatie is een Levend Systeem waarbij alles met alles verbonden is en er dus sprake is van permanente wederzijdse beïnvloeding tussen alle onderdelen van het geheel. Kortom, een complex, relationeel netwerk of kluwen. De mensen die het meest centraal staan in een organisatie zijn vaak de mensen die het eerst beginnen te voelen dat iets niet lekker loopt. Het onderwijs is in die zin een complex Levend Systeem en de leerkrachten zitten in het centrum van dat systeem. Zij voelen het meest of de organisatie nog "klopt" ... in die zin is het stijgende verloop van jonge leerkrachten misschien wel een soort alarm dat af gaat. Bril 1 opzetten zorgt er vaak voor dat we zo snel mogelijk het alarm terug proberen stil te krijgen zodanig dat het systeem verder kan bollen. Bril 2 opzetten zorgt er voor dat we beseffen dat het alarm een alarmerende functie heeft, met name dat er ergens iets aan de hand is. Iets dat aandacht vraagt. In die zin is het alarm af zetten een verkeerde reactie. Het is niet omdat je het alarm af zet dan het branden stopt, toch?
En net omdat leerkrachten in het centrum van het levende systeem staan, wil ik wat vragen voorleggen:
Zijn scholen en de manier waarop er onderwezen wordt nog afgestemd op wat kinderen en jongeren nodig hebben om de toekomstige maatschappij vorm te geven? En wat denk je dat leerkrachten vinden maar vooral ervaren?
Zou het kunnen dat 20 à 30 leerlingen - die vaak heel specifieke aandacht vergen - in één klas met één leerkracht zetten het voor leerkrachten heel moeilijk maakt om gericht te werken. De leerlingen en hun ouders roepen "maatwerk" en de context duwt hen naar "standaard"? Hoe voelt het om niet iedereen gelijkwaardig - wat niet hetzelfde is als gelijk - te kunnen ondersteunen?
Zou het kunnen dat we als maatschappij veel te veel druk leggen op schoolgaande jongeren waardoor ze leren, school en les volgen minder en minder zien als iets leuks. En hoe is het dan als leerkracht?
Zou het kunnen dat leerkrachten vanuit hun intuïtie graag iets anders zouden doen met hun kinderen maar dat er te weinig ruimte is om een eigen aanpak te ontwikkelen. Daardoor worden leerkrachten uitvoerders van een programma eerder dan vormers. En daardoor worden leerlingen "volgers" in plaats van "ondernemers". Willen we dat eigenlijk?
Zou het kunnen dat heel wat leerkrachten starten vanuit hun ziel en dan merken dat hun werk zodanig wordt georchestreerd zodat hun ziel er geen plek meer in kan hebben? Is het dan niet logisch dat ze vluchten? De huidige generaties kinderen en jongeren zijn trouwens op zoek naar leerkrachten die vanuit hun ziel werken. Net dan ontstaat er een leeromgeving ... en dat is toch wat nodig is om van school iets waardevols te maken, niet?
Zou het kunnen dat jonge werknemers - in dit geval leerkrachten - zich niet meer voor heel hun leven wil vast zetten in een bepaalde job of een bepaalde organisatie. Dat ze werk meer zien als iets om zichzelf te ontwikkelen en de wereld te exploreren? En hoe moeten we organisaties dan inrichten want we hebben toch ervaren mensen nodig? Hoe combineer je dat?
Methodescholen (Steiner, Freinet, Sudbury, Montessori, ...) tonen al een tijdje dat het anders kan. Als ik Bril 2 opzet, ben ik niet meeteen geneigd om jonge leerkrachten beter te begeleiden maar om de context waarin ze tewerk gesteld worden grondig te herontwerpen in het belang van de leerkrachten, de jongeren en onze maatschappij van vandaag maar vooral van morgen. Deze 2de bril is helaas een bril die nog niet zo goed is ingeburgerd in onze maatschappij terwijl er wel heel erg nood is aan oplossingen die vertrekken vanuit die manier van kijken en dit in heel veel verschillende organisaties: overheid, scholen, ziekenhuizen, productiebedrijven, dienstverlenende bedrijven, ... . Net daarom schreef ik het boek "Architect van je Organisatie" en ontwikkelde ik een bijhorende vakopleiding in de hoop dat dit zal helpen om die tweede bril meer te leren op zetten. Mensen die het boek lezen vertellen me vaker en vaker dat ze terug bij een soort gezonde, intuïtieve wijsheid komen als ze het boek lezen. Mogelijks zijn we die de voorbije jaren wat verloren. We zijn organisaties wat te veel vanuit ons hoofd beginnen aansturen en ontwerpen. Laat het alarm dus maar loeien tot het echt mag afgezet worden ...